Binnen de toenmalige Koninklijke Nederlandse Vereniging van Leraren en Onderwijzers in de Lichamelijke opvoeding (KNVLO) werd in 1892 de Zuider Gymnastiek Onderwijzers Vereeniging opgericht. Deze afdeling werd 'de Zuider' genoemd en de leden waren voornamelijk katholieke 'gymnastiekonderwijzers' uit Zuid-Nederland. Vreemd genoeg ontstond 'de Zuider' in een tijd dat de emancipatie van het katholieke volksdeel zichtbaar werd in de oprichting van eigen organisaties op levensbeschouwelijke grondslag. Zo werd ook een Christelijke Bond voor Lichamelijke Opvoeding opgericht. Deze kwam eind 1923, begin 1924 tot stand op initiatief van de heer L. Bodaan, bij de gemeente Rotterdam adviserend ambtenaar inzake de opvoeding van de rijpere jeugd.

Onderdeel van de verzuiling
In dat klimaat ontstonden tussen de 'Zuiderafdeling' en de KNVLO regelmatig irritaties. De vakvereniging begreep dat de katholieken zich beraadden op afscheiding. Onder invloed van inspecteur Huub Nijsten en op aandringen van het episcopaat werd op 19 oktober 1919 een eigen katholieke vakvereniging opgericht, de Nationale Roomsch Katholieke Vereeniging van Leeraren en Onderwijzers in de Gymnastiek, kortweg 'De Nationale' genoemd. De oprichting in 1924 van een katholieke lerarenopleiding, genaamd het R.K. Centraal Instituut tot vorming van Leerkrachten voor de Gymnastiek (CILG), en de start en de start van een eigen vakblad (R.K. Vakblad voor Gymnastiek) in 1926 vormden de sluitstenen van de afscheiding.

Aanvankelijk trad De Nationale geïsoleerd op en streed tegen de opkomende naaktcultuur en het morele afglijden. De verstoorde verhouding met de KNVLO verbeterde in de jaren dertig, maar in de crisisjaren was de belangstelling voor de lichamelijke opvoeding gering en had de vereniging weinig uitstraling. Tijdens WO II werden uiteindelijk alle activiteiten gestaakt en stierf De Nationale een stille dood.

Van Thomas van Aquino naar katholieke groepering binnen de KVLO
Na de Tweede Wereldoorlog reorganiseerden de katholieke leraren lichamelijke opvoeding zich. Zo ontstond op 29 december 1950 de R.K. Vereniging van leerkrachten in de Lichamelijke Oefening St. Thomas van Aquino, kortweg Thomas genoemd. Onder leiding van Arie Tervoort , een van de oprichters én eerste voorzitter én directeur van het CILG, rekende men af met het verleden en begon men opnieuw. De vereniging bestond hoofdzakelijk uit oud-CILG'ers en was in kleine werkgroepen vakinhoudelijk actief.

Voor het bestuur was een eigen tijdschrift een belangrijk middel om de ontwikkeling van Thomas te bevorderen. Er verscheen een mededelingenblad (1957) en vanaf 1960 een eigen orgaan: St. Thomas van Aquino. De waardering van de vakwereld voor dit #6 vakblad bleef onveranderd hoog dankzij de inzet van (eind)redacteuren als Jan Audenaerde, Jan Bovend'eerdt , Hans Vlasblom en Henk van der Loo .

Groepering binnen de KVLO
Midden vorige eeuw verdwenen, als gevolg van de deconfessionalisering en ontzuiling, het katholieke isolationisme en de daaruit voortvloeiende persoonlijke tegenstellingen. Onder leiding van de breeddenkende en geliefde voorzitter Ed Seebregts kreeg Thomas een meer open karakter en ontstonden samenwerkingsvormen met de KNVLO. Tijdens zijn voorzitterschap ontstonden de zeer populaire Thomas Oriëntatiedagen.

Rasbestuurder Arnoud Vriends , de opvolger van Seebregts, bouwde de contacten naar 'buiten' op een imposante wijze strategisch uit. Vriends raakte bevriend met KNVLO-voorzitter Peter Kramer . Beiden onderkenden het politieke, maatschappelijke, onderwijskundige en vakinhoudelijke belang van één sterke vakvereniging, waarbinnen ruimte moest zijn voor elke levensbeschouwelijke identiteit.

Na allerlei strubbelingen lukte het de democraat Jan Audenaerde uiteindelijk om Thomas in 1987 naar een 'fusie' met de KNVLO te leiden. Beide ledenadministraties werden samengevoegd en de nieuwe KVLO was vanaf dat moment de enige vakvereniging. In december 1987 verscheen de laatste Thomas want ook de verenigingsbladen werden samengevoegd. Thomas kreeg binnen de KVLO vanaf 1-1-1988 een positie als 'katholieke groepering Thomas'. Deze groepering gaf van 1988 tot 2014 vier keer per jaar een Thomas Bulletin uit. Met het ‘heruitvinden’ van Thomas in 2017 werden de kernwaarden van Thomas opnieuw benoemd te weten: inspireren, verbinden, creëren en beleven. Vanaf dat jaar verscheen bij de jaarlijkse Thomas Oriëntatiedag voortaan een Thomas Magazine.

Kwaliteitslabel
Thomas was vakinhoudelijk actief en daarin toonaangevend en vernieuwend. Maar uiteindelijk steeg de vormgeving aan de exclusief katholieke identiteit van De Nationale en Thomas niet uit boven het argument van de verzuiling. Meegezogen met alle verschuivingen op levensbeschouwelijk gebied bleef van de eens zo duidelijke katholieke signatuur uiteindelijk slechts een watermerk over. Een filigram in de vorm van de katholieke traditie als referentiekader, maar vooral als een kwaliteitslabel, gekenmerkt door optimisme, idealisme, inzet en een streven naar betrokkenheid, kwaliteit en professionaliteit.

Literatuurverwijzingen

• Anon. (1919). Scheuring, De lichamelijke opvoeding (nr. 7): 34-40.
• Derks, M. (2000). Bezield bewegen: 50 jaar Thomas van Aquino, katholieke vereniging van docenten lichamelijke opvoeding. Zeist: Jan Luiting Fonds (nr. 68), 221 p.
• D’hoker, M., Renson, R. Tolleneer, J. (1994). Voor lichaam & geest: Katholieken, lichamelijke opvoeding en sport in de 19de en 20ste eeuw (KADOC-STUDIES 17). Leuven, Universitaire Pers, 293 p.
• Tilborg, C.G.A.T. van (2000). Sedimenten van sentimenten: 75 jaar Academie voor Lichamelijke Opvoeding Tilburg. Tilburg: Fontys Sporthogeschool. Deel 1: Status nascendi 1924-1956, 292 p.; Deel 2: Status renovandi 1956-1986, 337 p.; Deel 3: Status maturandi 1986-1999, 374 p.
• Voorwaarts, 12-01-1924, tweede blad).

Externe links

• Groepering Thomas van Aquino
• Katholiek Documentatie Centrum

Auteur: Kees van Tilborg (versie 2012 en 2019)

Aftermovie van de Thomas Oriëntatiedag 2019