Nadat in de jaren zeventig van de vorige eeuw al eens kort geëxperimenteerd was met een examen lichamelijke opvoeding in het lager beroepsonderwijs (lbo), kwam het er in 1998 echt van: leerlingen van de havo konden LO2 voor het eerst kiezen als keuze-examenvak in het vrije deel van hun examenprofiel. Met de invoering van de Tweede Fase van havo en vwo in 1998 kwam er ruimte voor allerlei vakken om keuzevak te worden in het vrije deel van de examenprofielen. In 2007 volgde het keuze-examenvak LO2 voor het vmbo. Docenten met een drive om nog meer aan vakontwikkeling te doen, hebben zich inmiddels in groten getale op het keuze-examenvak gestort. Het is een succesvolle ontwikkeling binnen het vakgebied.

De voorbereiding en start van LO2 in havo en vwo
De voorbereiding van LO als keuze-examenvak startte al in 1988 met de instelling van de KVLO-commissie 'Eindexamenvak lichamelijke opvoeding op het havo/vwo' onder voorzitterschap van Jan Bovend'eerdt . In de nota Lichamelijke opvoeding als eindexamenvak, verantwoording en inhoud schetsten Oene Loopstra en Roel Westerhof al in 1988 de inhoudelijke contouren van zo'n mogelijk eindexamenvak.
In 1994 adviseerde de Stuurgroep Profiel Tweede Fase Voortgezet Onderwijs onder leiding van Nel Ginjaar-Maas om een keuze-examenvak lichamelijke opvoeding mogelijk te maken. Zij deed dat mede op basis van een Raamplan LO in de Tweede Fase van het Voortgezet Onderwijs dat de KVLO in 1994 had aangeboden.
Na een aantal jaren van telkens kerende kansen kon een vakontwikkelgroep in 1997 haar advies examenprogramma aanbieden aan de minister. Het omvatte 68 concrete eindtermen voor het vwo en 54 voor de havo en voorschriften voor de inrichting van het schoolexamen. Daarmee konden de eerste experimenten met een groep van zes pilotscholen in 1998 starten.
De studielast was 240 uur voor havo en 280 uur voor vwo. In tegenstelling tot LO1 werd hierbij wel een duidelijk onderscheid gemaakt tussen contacttijd en zelfstudietijd.
De KVLO maakte een voorlichtingsbrochure voor leerlingen en hun ouders Eindexamen gym, een sportieve keuze en de eerste methoden voor LO2 verschenen. Zo werd een paar jaar gestaag doorontwikkeld aan LO2.
Er kwamen vervolgnetwerken begeleid door SLO. Zo werd een paar jaar gestaag doorontwikkeld aan LO2. LO2 werd een echte nieuwe discipline binnen de lichamelijke opvoeding. De ontwikkeling van LO2 werd gemonitord in de vakdossiers lichamelijke opvoeding die door de toenmalige Stichting voor Leerplanontwikkeling (SLO, waaronder Chris Mooij ) werden uitgebracht.

Bewegen, Sport en Maatschappij (BSM)
Rond 2007 kwamen er veel nieuwe scholen bij die LO2 wilden gaan aanbieden. In 2007 werd de gehele tweede fase herzien op basis van ervaringen en klachten uit de eerste jaren. De naam veranderde in BSM, een verhoging van de studielast (naar 320 uur voor havo en 440 uur voor vwo) en een globalisering van de eindtermen (naar 16 stuks voor havo en 19 voor vwo).
Vijf regionale netwerken gevormd, begeleid door inmiddels ervaren LO2-docenten van het eerste uur. Na een periode van ontwikkelen vanuit het principe 'laat duizend bloemen bloeien' verschoof de aandacht naar meer eenheid in de kwaliteit van BSM, onder andere met de ontwikkeling van toetsvoorbeelden. BSM is inmiddels groot geworden, waarvoor ook een actuele methode beschikbaar is. Veel scholen (206 in schooljaar ‘17/’18) bieden het aan en bij de leerlingen is het een populair vak. Rond de twintig procent van de leerlingen kiest het als het aangeboden wordt. In schooljaar ‘17/’18 deden in totaal 7184 leerlingen #52380 examen in BSM op havo en vwo. Op havo deden 5440 leerlingen examen met een 6,8 gemiddeld. Op het vwo deden 1744 leerlingen dat met gemiddeld een 7,2 voor BSM.

LO2 in VMBO
Nadat LO2 in havo en vwo het spits had afgebeten, werd in 2003 het vizier gericht op een LO2-variant voor het vmbo. Voor de beroepsgerichte leerwegen in het vmbo werd inmiddels gewerkt aan een beroepsgericht programma Sport Dienstverlening en Veiligheid (SDV). Maar voor de gemengde en theoretische leerweg bestond nog niets, terwijl zeker voor deze groep leerlingen ook een grote behoefte was aan een vak dat doorstroommogelijkheden bevorderde naar een beroep of een rol als vrijwilliger in de sport of dat geïnteresseerde leerlingen een kans op verdieping bood. SLO en KVLO namen samen het initiatief tot het instellen van een vakontwikkelgroep die in het najaar van 2003 een concept eindexamenprogramma voortbracht dat werd aangeboden aan de minister van OCW. Die reageerde enthousiast en gaf toestemming om met een groep pilotscholen proef te draaien. In 2004 startten twintig pilotscholen, een jaar later gevolgd door een tweede groep. De ervaringen werden uitgewisseld tijdens #50525 netwerkbijeenkomsten. In 2007 werd LO2 in het vmbo als officieel examenprogramma in de wet opgenomen en vanaf dat moment hoeven scholen die willen starten geen toestemming meer te vragen aan OCW. In 2011 hebben 130 vmbo-scholen LO2 ingevoerd en functioneren vier regionale netwerken van 41 scholen, die onder begeleiding van SLO en KVLO ervaringen uitwisselen en zich onder andere bezig houden met toetsontwikkeling. LO2 wordt in 2018 op 273 scholen aangeboden. In totaal 4691 leerlingen deden in ‘17/’18 examen in LO2, waarvan 4296 leerlingen op de theoretische leerweg (TL) met een 6,8 als gemiddelde voor het schoolexamen LO2 en 6,9 gemiddelde op het diploma. In 2019 zijn nog altijd ruim 20 scholen actief in het LO2 scholingsnetwerk van de KVLO om te werken aan de kwaliteit van het schoolexamenvak, en is er ook een aan de actualiteit aangepaste methode voor LO2.

Keuzedelen met bewegen en sport voor het vmbo
In 2016 werden de beroepsgerichte programma's voor het vmbo geheel herzien, zie www.nieuwvmbo.nl. Het programma SDV verdween daarbij. Binnen de nieuwe structuur met profiel- en keuzedelen kwamen er voor de profielen Dienstverlening en Producten (Voeding en beweging, nr. 1913) en Zorg en Welzijn (Ondersteuning bij sport- en bewegingsactiviteiten, nr. 1628) keuzevakken waarin bewegen en sport een rol spelen of die raken aan het programma voor LO2 (Voorkomen van ongevallen en EHBO, nr. 1617).

Suggesties voor doorstuderen

• www.examenblad.nl voor de examenprogramma's en eindtermen voor vmbo, havo en vwo.
• www.kvlo.nl voor alle informatie, netwerkbijeenkomstenstarterscursussen en studiedagen over BSM in havo en vwo en LO2 vmbo.
• Meer informatie over de inhoud van en de scholingsnetwerken voor BSM in havo en vwo vindt u hier.
• Meer informatie over de inhoud van en de scholingsnetwerken voor LO2 in het vmbo vindt u hier.
• Voor informatie over publicaties (downloads) over lichamelijke opvoeding in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs klikt u hier.
• www.nieuwvmbo.nl voor informatie over de vernieuwing van de beroepsgerichte programma's in het vmbo
• Brouwer, B. (2007). Handreiking bij het schoolexamen BSM. Enschede, SLO.
• Swinkels, E. (2010). BSM toetsvoorbeelden. Enschede: SLO, 149 p.
• Swinkels, E. (2009). Reader BSM (bewegen, sport en maatschappij), schoolvoorbeeld Twickel College Hengelo. Enschede: SLO, 144 p.
• Mooij, C. en Hendriks, J. (2009). Handreiking Schoolexamens LO2 vmbo GL en TL, Enschede: SLO, 42 pag.
• Swinkels, E. (2013). LO2 toetsvoorbeelden van praktische opdrachten. IJkpunten voor het curriculum van het examenvak LO2 vmbo-gl/tl. Enschede: SLO, 127 p.
• BSM toetsvoorbeelden in beeld. Website met 10 toetsvoorbeelden in beeld gebracht.  (geraadpleegd op 24 oktober 2019)
• Anthoni, K., et al. (2019). Be Sports-Minded (methode voor BSM, 3^e druk). Meppel: uitgeverij Edu’Actief. 319 p.
• Anthoni, K. et al. (2015). Sportitude. Van houding naar beroepshouding (methode voor LO2). Meppel: uitgeverij Edu’Actief. 196 p.

Literatuurverwijzingen

• Voor een uitgebreide literatuurlijst zie literatuurverwijzigingen

Auteur: :Berend Brouwer en Chris Mooij (versie 2012)
Berend Brouwer, Chris Mooij en Eric Swinkels (versie 2019)

Het doorkijkje kogelstoten is een goed voorbeeld hoe er bij BSM wordt gewerkt