Biografieën

Publicaties van Jaap Kugel en een toelichting op enkele publicaties

Publicaties:
  • Alkema, P.R., Kramer J.P., Kugel J., Hoogendijk D. (1960). De lichamelijke opvoeding in het basisonderwijs: Het lesgeven. Zeist: Dijkstra.
  • Alkema, P.R., Kramer J.P., Kugel J., Hoogendijk D. (1960). De lichamelijke opvoeding in het basisonderwijs: De spelen. Zeist: Dijkstra.
  • Alkema, P.R., Kramer J.P., Kugel J., Hoogendijk D. (1961). De lichamelijke opvoeding in het basisonderwijs: De leerstof. Zeist: Dijkstra.
  • Kugel, J. (1961). De gymnastrada 1961 in Stuttgart. In: De Lichamelijke Opvoeding, p. 396-401; p. 407-414; p. 429-437.
  • Kugel, J. (1961). Theorie en praktijk. In: De Lichamelijke Opvoeding, p. 547-549.
  • Gilst, J.C. van, Kugel, K. en Straten, K.G. van der (1981 en 1995). Bewegingsopvoeding voor het kind met ontwikkelingsstoornissen; later: Speciale bewegingsopvoeding. Nijkerk-Baarn: Intro.
  • Kramer, J.P., Kugel, J. (1962). Geschiedenis van de lichamelijke opvoeding in Nederland. Zeist: Jan Luiting Fonds (no. 24), 123 p.
  • Kugel, J. (1964). Beknopte Geschiedenis der Lichaamsoefeningen. (2e druk). S.l.: s.n., 80 p. +8. Later uitgegeven bij De Vrieseborch te Haarlem.
  • Kugel, J. (1967). Bewegingsopvoeding voor 4- 12-jarigen. Zeist: Dijkstra, 167 p.
  • Kugel, J (1967). Psychologische begeleiding in de sport. In: De Lichamelijke Opvoeding (nr. 6), p. 173-177
  • Kugel, J (1967). Dr. Hugo Wagner: praktikus onder de systeembouwers. In: De Lichamelijke Opvoeding (nr. 19), p. 584-587.
  • Kugel, J. (1969). Lichaamsplan, lichaamsbesef, lichaamsidee. Groningen: Wolters-Noordhoff, 177 p. + tabellen (15 p.).
  • Kugel, J. (1968). Inleiding in de geschiedenis van de gymnastiek. Utrecht: Elinkwijk, 146 p.
  • Kugel, J. (1972). Geschiedenis van de gymnastiek. Haarlem: De Vrieseborch, 223 p.
  • Kugel, J. (1973). Psychologie van het lichaam. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum,Spectrum, 182 p.
  • Kugel, J. (1976). De theorie van Groenman. In: De Lichamelijke Opvoeding, p. 62-68.
  • Kugel, J. (1979). Bewegingsopvoeding. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum, 245 p.
  • Beuse, M., Kugel, J. (1982). Sport en psychologie: een inleiding voor trainer, scheidsrechter en spelers. Haarlem: de Vrieseborch, 80 p.
  • Kugel, J. (1982). Filosofie van het lichaam. Utrecht: Het Spectrum, 316 p.
  • Kugel, J. (1983). De C wat doe je ermee?: op weg naar een christelijke sport ethiek. Bilthoven: Nederlandse Christelijke Sport Unie, 50 p.
  • Kugel, J. (1989). Leren in sport en lichamelijke opvoeding (Serie trainingsbrochures nr. 6. 2e druk). Haarlem: De Vrieseborch, 35 p.
  • Kugel, J. (1991). Gymnastrada – vakbeurs en feest. In: Lichamelijke Opvoeding, p. 290-292 (1); p. 337-339 (2).
  • Kugel, J. (1991). Inleiding in de bewegingscultuur. In: Lichamelijke Opvoeding, p. 313-316.
  • Kugel, J. (1995). Twee leerlingenboeken voor de basisvorming. In: Lichamelijke Opvoeding, p. 62-64 (1); p. 123-125 (2).p.
  • Kugel, J. (2003). Ontwikkelingspsychologie, voor opvoeders, leraren en hulpverleners.Utrecht : Agiel, 200 p.
Toelichting op enkele publicaties: Over grondslagen-doelen-middelen als denkmodel voor de lichamelijke opvoeding.
De betreffende publicaties ontstonden uit de doordenking van de in 1955 opgerichte werkgroep Alkema (de kweekschoolleraren Piet Alkema, Daan Hoogendijk, Peter Kramer en Jaap Kugel). Daarbij waren de drie delen van De lichamelijke opvoeding bij het basisonderwijs (P. Alkema et.al.) voor Kugel mede van doorslaggevende betekenis voor zijn verdere ontwikkeling.

Over de geschiedenis van de lichamelijke opvoeding.
Kugel publiceerde in 1962 samen met J.P. Kramer de Geschiedenis van de lichamelijke opvoeding in Nederland. Het was een geschenk van het Jan Luiting Fonds bij het honderd jarig bestaan van de vakvereniging , die toen nog Vereniging van Leraren en Onderwijzers in de Lichamelijke Opvoeding heette.
Ten behoeve van zijn studenten aan de lagere akte opleidingen te Utrecht schreef Kugel zijn Beknopte geschiedenis der lichaamsoefeningen. Toen Kugel in 1966 werd benoemd aan de Haagse Academie voor Lichamelijke Opvoeding (HALO) nam hij de colleges in de geschiedenis van de lichamelijke opvoeding over van Peter Kramer. Ten behoeve van zijn studenten werkte hij zijn 'beknopte geschiedenis' uit tot het meer complete Geschiedenis van de gymnastiek.

Over de psychologie van het lichaam
De Psychologie van het lichaam (1973) was een uitwerking van zijn dissertatie. Via analyse van de in de psychologische en medische literatuur veelgebruikte term 'lichaamsschema' kwam Kugel tot een driedeling binnen dat begrip. Kort samengevat: het Lichaamsidee, als subjectief idee over onze eigen lichamelijkheid, motorische aanleg en vaardigheden; het Lichaamsplan, als het geautomatiseerde totaal van alle zintuiglijke en motorische structuren die het gedrag van de mens mede bepalen; het Lichaamsbesef als de kennis die men heeft over de stand van het lichaam en de lichaamsdelen in de ruimte, en het eigen bewegen. Kugel werkte met behulp van dit model ook de denkbeelden van W. Bladergroen over leer- en gedragsstoornissen van probleemkinderen uit.

Over leerpsychologie
In Leren in sport en lichamelijke opvoeding (1989) maakt Kugel gebruik van het zogenaamde S-O-R.-model (Stimulus-Organisme-Response). Centraal daarin stelt hij het lerende kind (O), met al zijn ervaringen, kennis en kunde. De S verwees naar de 'imput' (de aangeboden informatie en de wijze van aanbieden van de 'leerstof) en de R voor de leerervaringen en het resultaat van de leerpogingen.

Over bewegingsopvoeding.
In 1979 werkte Kugel zijn theorie van de lichamelijke opvoeding verder uit. Eerst in zijn werk Bewegingsopvoeding voor 4-12 jarigen (1979), waarbij zijn visie op de ontwikkeling van kinderen duidelijk onder invloed stond van W. Bladergroen. In Bewegingsopvoeding werd de theoretische visie op de lichamelijke opvoeding verder ontwikkeld, waarbij een mensbeschouwing en visie op de mens en maatschappij voorafgaat aan de keuze van didactische doelen en methodische middelen (denken in de afstemming van grondslagen-doelen-middelen). Kugel hanteerde deze opvatting ook in een praktijkboek voor kinderen met leer- en opvoedingsmoeilijkheden.

Over filosofie
In Filosofie van het Lichaam (1989) zette Kugel zijn antropologie uiteen. Hij behandelde hierin, beïnvloed door de Amerikaanse systeemtheorie, de complexiteit van het menselijk lichaam, de onderlinge samenhang en afhankelijkheid ervan, en de consequenties ervan voor de opvoeding.

Over Ontwikkelingspsychologie
In Ontwikkelingspsychologie, voor opvoeders, leraren en hulpverleners bespreekt Kugel een aantal ontwikkelings- en leertheorieën. Ook en vooral geeft hij een aantal elkaar aanvullende modellen die het gedrag van het kind verduidelijken en de kinderlijke ontwikkeling aanschouwelijk maken. Via het denken vanuit die ontwikkelingslijnen ontstaat kennis over hoe het kind zich ontwikkelt en inzicht in hoe te handelen, als er in die ontwikkeling problemen ontstaan. Met voorbeelden uit de praktijk wordt dat verhelderd. Vanuit dat inzicht kunnen opvoeders en hulpverleners nieuwe doelen stellen en nieuwe middelen vinden. Daarmee kunnen er bij het kind nieuwe leerprocessen op gang gebracht worden; leerprocessen die helpen om competenties te ontwikkelen die kunnen leiden tot gedragsontwikkeling en - zo nodig - verandering.
Jarenlang verplichte ’kost’ voor ALO-studenten.

Geschiedschrijver

Auteur van een pedagogisch boek

Pedagoog

Handelsuitgave van zijn proefschrift.

Dissertatie

Auteur van een psychologisch werk.

Psycholoog

Auteur van een sportpsychologisch werk.

Sportpsycholoog